Ο ρόλος της αμυγδαλής στην ανθρώπινη συμπεριφορά
Οι πιο πολλοί από εμάς θυμόμαστε την κλασσική πλέον σκηνή από την παλιά ελληνική ταινία όπου η τουρίστρια τρέχει τρομοκρατημένη στην θέα ενός Γιάννη Βόγλη που το μόνο που θέλει είναι να της προσφέρει μία χούφτα αμύγδαλα ως δείγμα της ελληνικής φιλοξενίας…
Έχετε αναρωτηθεί τι είναι αυτό που συνέβαλλε στην φοβισμένη αποχώρηση της κοπέλας που αγνόησε τις αγαθές προθέσεις του ντόπιου βοσκού; Ποιος μηχανισμός είναι αυτός που μας προειδοποιεί έστω και λανθασμένα κάποιες φορές για την ύπαρξη μίας κατάστασης που κρίνουμε απειλητική για την ασφάλεια μας;
Ένα συγκεκριμένο τμήμα του εγκεφάλου που πήρε το όνομα του από το σχήμα του. Η αμυγδαλή βρίσκεται μέσα στον κροταφικό λοβό, στα πλάγια μέρη του κρανίου σας και τα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια. Αποτελεί μέρος του επονομαζόμενου ‘πρωτόγονου εγκεφάλου΄ από τα παλαιότερα κομμάτια δηλαδή πριν ο άνθρωπος αρχίσει να εξελίσσεται νοητικά μέσω της τεχνολογίας και του πολιτισμού. Οποιαδήποτε πληροφορία παίρνουμε μέσα από τις αισθήσεις μας διοχετεύονται είτε στον νεοφλοιό για επεξεργασία είτε από έναν πιο σύντομο δρόμο στην αμυγδαλή. Η αντίδραση της είναι ταχύτατη.
Ο μετωπιαίος λοβός, η ικανότητα μας να σκεφτόμαστε λογικά, να αξιολογούμε και να συγκρίνουμε δεδομένα, να καταστρώνουμε σχέδια, ελάχιστη επιρροή έχει τις στιγμές αυτές. Συνδεδεμένη με τα επινεφρίδια αν η αμυγδαλή δώσει συναγερμό και σημάνει κίνδυνο μέσα σε απειροελάχιστο χρονικό διάστημα ο οργανισμός εκκρίνει τις ουσίες που χρειάζεται προκειμένου να βρεθεί σε εγρήγορση (ντοπαμίνη). Η αμυγδαλή μας είναι το κέντρο των συγκινήσεων μας, μία αποθήκη για την συναισθηματική μας μνήμη που μπορεί να περιέχει δυσάρεστες, ευχάριστες όσο και τρομακτικές αναμνήσεις. Συνεργάζεται με τον ιππόκαμπο (κι αυτός βαφτίστηκε έτσι λόγω του σχήματος του) που ελέγχει την σημασιολογική μας μνήμη. Δηλαδή την δυνατότητα να επεξεργαζόμαστε τις αναμνήσεις μας, να είμαστε γνωστικά ενήμεροι για αυτές και να φτιάχνουμε την προσωπική μας ιστορία. Η αμυγδαλή από την άλλη πλευρά δεν είναι τόσο τακτοποιημένη.
Ενεργοποιείται από αισθητηριακά ερεθίσματα (έναν ήχο, μία εικόνα, ένα σχήμα, μία μυρωδιά, ακόμα και μία έκφραση ή μία λέξη) κάτι που μπορεί να έχει εντυπωθεί στον εγκεφαλό μας με την δική του συναισθηματική φόρτιση (είναι σαν την έκφραση που πολλές φορές χρησιμοποιούμε: δεν ξέρω τι έγινε είναι σαν να πατήθηκε κάποιο κουμπί). Η αμυγδαλή κινητοποιεί τον φόβο μας, μία υγιής αντίδραση του οργανισμού μπροστά σε καταστάσεις που είναι απειλητικές για την ζωή μας. Όμως η ανθρωπότητα δεν μοιράζεται μόνο κοινούς φόβους αλλά και προσωπικούς, ιδιωτικούς φόβους που προέρχονται από τα μοναδικά βιώματα του καθενός. Ο συναγερμός μπορεί να χτυπάει χωρίς την ύπαρξη ενός αντικειμενικού κινδύνου αλλά την στιγμή που γίνεται αυτό ο κάθε ένας από εμάς βιώνει μία απειλή. Με αυτό τον τρόπο και επιστρέφοντας στην αρχή του κειμένου ο Βόγλης δεν έιχε καμμία πιθανότητα. Όσο γρήγορα και να έτρεχε η αμυγδαλή θα τρέχει πάντα γρηγορότερα.
Ο τρόπος που μπορούμε να μειώσουμε την ανησυχία μας από τους λανθασμενους συναγερμούς είναι η εκπαίδευση μας και που μπορεί να επιτευχθεί και με την ψυχοθεραπεία. Φέρνοντας στο επίπεδο της συνειδητότητας το υλικό που υπάρχει αποθηκευμένο και συνδέοντας το με τις προσωπικές μας αντιδράσεις και δοξασίες μαθαίνουμε έναν νέο τρόπο ζωής που δεν χρειάζεται την συνεχή εγρήγορση με ότι κόστος σημαίνει αυτό για τον καθένα μας σε πολλά επίπεδα προκειμένου να επιβιώσουμε.